بدترین جلسه تاریخ اوپک

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

شکست مذاکرات اوپک در روزهای 5 و 6 مارس، بدترین مذاکرات اوپک در تاریخ 60 ساله این کارتل نفتی بود. تلاش‌های چند هفته‌ای عربستان و متحدانی همچون عراق و امارات برای کاهش بیشتر تولید نفت نتیجه نداد و غیراوپکی‌ها به رهبری روسیه حاضر به کاهش بیشتر تولید برای سه ماهه دوم سال نشدند و از سویی توافق کاهش تولید تا ماه مارس نیز تمدید نشد. بنابراین از اول آوریل تولید کشورهای غیر عضو به روال عادی باز می‌گردد. شاید بتوان مذاکرات اخیر آن هم در میانه کاهش شدید قیمت نفت در بازار را پایانی بر همکاری اوپک و غیر اوپک دانست. تقریبا تمام اعضای اوپک، بودجه‌ای وابسته به نفت دارند که تنها با قیمت بالاتر متعادل می‌شود؛ بنابراین هر تعللی در اتخاذ یک سیاست جدید، به بر هم خوردن توازن اقتصادی در این کشورها منجر می‌شود. نکته‌ای که عربستان به راحتی از کنار آن نمی‌گذرد. قیمت نفت در آخرین روز از معاملات هفته و پس از مذاکرات ناموفق اوپک پلاس قیمت نفت برنت به 45 و نفت امریکا به 41.28 دلار رسیده که بدترین افت قیمت نفت در 10 سال اخیر است. عربستان از روز شنبه اقدامات تلافی‌جویانه خود در بازار را کلید زده است. سعودی‌ها با اعطای تخفیفی بین 6 تا 8 دلار در هر بشکه نفت که بیشترین تخفیف در بیست سال اخیر است، درصدد جذب مشتری‌های اروپایی و امریکایی بیشتری هستند.‌ به نظر می‌رسد عربستان تلاش خود را برای بازگرداندن روسیه به میز مذاکره را با جنگ قیمتی شروع کرده است.

قیمت نفت به زیر 40 دلار می‌رسد
از زمان اعلام ابتلای شمار زیادی از چینی‌ها به کرونا همچنین قرنطینه ووهان، به عنوان قطب صنعت خودروسازی و تکنولوژی در چین، واردات نفت توسط این کشور نیز دستخوش تغییر شد. به گونه‌ای که در کمتر از دو هفته، 20 درصد از تقاضای نفت چین کاهش یافت. چین با واردات روزانه 13.5 میلیون بشکه نفت، بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت و مهم‌ترین مصرف‌کننده آن است. با وجود اینکه از روزهای نخستین تعطیلی برخی پالایشگاه‌ها و صنایع چینی، عبدالعزیز، وزیر نفت عربستان از احتمال کاهش بیشتر تولید نفت خبر داد، اما الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه هر گونه تصمیم‌گیری در خصوص بازار نفت را به بعد موکول و از برگزاری جلسه اضطراری در ماه فوریه نیز جلوگیری کرد. قیمت نفت پس از گذشت دو ماه از انتشار کرونا در جهان حدود 30دلار ریزش داشته و سطح مقاومت فنی را نیز شکست و به زیر 50 دلار رسید. در ماه ژانویه و پس از امضای توافق تجاری میان پکن و واشنگتن، قیمت نفت 69 دلار بود اما تا پیش از نشست قیمت نفت به حدود 52دلار رسید. با وجود کاهش‌های ناگهانی و اغلب بزرگ قیمت نفت، برخی پیش‌بینی کردند که روسیه در جلسه بالاخره مقاومت را خواهد شکست و به کاهش تولید تن می‌دهد. اما خبرهای مخابره شده از وین نشان می‌داد که نشست 178 می‌تواند متفاوت‌تر از نشست‌های قبلی باشد و دلیل آن از بین رفتن تلویحی همکاری 4 ساله غیراوپک با اوپکی‌ها برای کنترل بازار نفت است. روسیه در نشست 5 و 6 مارس از همراهی کارتل 60 ساله اوپک خودداری کرد. هرچند این خبر تعجب‌آور نبود، چرا که روسیه برای افزایش قدرت انرژی‌اش در جهان، تمام تلاش‌های خود را به کار بسته است که خطوط انتقال گاز «قدرت سیبری» و «نور استریم2» تنها بخشی از برنامه بلندمدت روس‌ها برای تسخیر بازار انرژی است. پس از پایان جلسات اوپک قیمت نفت به 46 و در نهایت 45 دلار رسید تا بدترین کاهش ناگهانی قیمت پس از بحران مالی 2008 را شاهد باشیم. هر چند این ممکن است پایان سقوط‌های بهای نفت برنت نباشد. راجر دیوان، تحلیلگر نفت در شرکت مشاور MARKIT IHS معتقد است احتمالا پایین‌ترین قیمت نفت در بیست سال گذشته را در سه ماه آینده خواهیم دید. به این معنا که ممکن است قیمت نفت تا زیر 30 دلار نیز برسد. نکته دیگری که در نشست اخیر رخ داد، عدم تمدید توافق فعلی که تا پایان ماه جاری میلادی اعتبار دارد، است. از این‌رو به نظر می‌رسد راه برای افزایش خروجی نفت کشورها نیز هموارتر شد که این عامل می‌تواند پایانی بر مذاکرات نفتی برای تعدیل بازار باشد.

چانه‌زنی سیاسی مهم‌تر از تخصص
مذاکرات در وین با «تندی» به پایان رسید. فشارهای چند هفته‌ای عربستان نیز نتوانست روسیه را برای کاهش تولید ترغیب کند و طرفین بدون دستیابی به توافق مقر اوپک را ترک کردند. بیژن زنگنه، وزیر نفت پس از جلسه اوپک در جمع خبرنگاران، این نشست را به عنوان بدترین نشست تاریخ اوپک قلمداد کرد و گفت: « این نشست اوپک یکی از نشست‌های بد‌ این سازمان بود که در تاریخ اوپک دیدم.» زنگنه در توضیح جلسه اوپک نیز افزود: «هر دو طرف بر عقاید خود استوار بودند. اوپکی‌ها معتقد بودند که غیر اوپک نیز باید از تولید خود بکاهد که آنها نپذیرفتند. هر چند به نظر می‌رسد ظرف روزهای آتی که از عصبانیت هر دو گروه کم شود، سطحی از کاهش تولید مورد توافق قرار گیرد، چراکه بازار نیاز به کاهش تولید دارد.» هر چند او پیش از برگزاری این نشست، برآیند مورد نظر را در گرو قدرت چانه‌زنی سیاسی و نه تخصص می‌دانست.

روسیه با آتش بازی می‌کند
عدم همراهی روسیه با کارتل اوپک تحلیلگران را نیز شوکه کرد. سامانتا گروس، یکی از اعضای موسسه بروکینگز در زمینه انرژی و آب به الجزیره گفت: «ما واقعا شوکه شدیم چون روس‌ها واقعا با آتش بازی می‌کنند. عربستان به نفت 83 دلاری برای توازن اقتصادش نیاز دارد در حالی که روسیه می‌تواند با نفت 42 دلاری نیز روزگار بگذراند.» به نظر می‌رسد پشت پا زدن روس‌ها به توافق با اوپک، شاهد شروع دوره «کثیف» در بازار نفت خواهیم بود. در این دوره عربستان با افزایش حجم تولید به بیش از 10 میلیون بشکه در روز، روسیه را به میز مذاکره باز می‌گرداند. اما این تمام اقدام عربستان برای هم‌پیمان 4 ساله‌اش نخواهد بود. مهم‌ترین صادرکننده نفت در خاورمیانه با کاهش قیمت نفت ارسالی خود به آسیا، اروپا و امریکا فیتیله یک جنگ قیمتی همه‌جانبه با روسیه را روشن کرده است. روسیه به مشتری‌های نفتی‌اش تا 2 دلار در هر بشکه تخفیف می‌داد و در نظر گرفتن تخفیف‌های بیشتر توسط عربستان، حمله مستقیم به توانایی شرکت‌های روسی در فروش نفت خام به اروپاییان است.

جنگ قیمتی، برنده‌ای دارد؟
کوته‌بینی است اگر شکست در همراهی روسیه برای کاهش تولید بیشتر را به دلیل نبود تخمین دقیقی از میزان خسارت ویروس کرونا بر اقتصاد و تقاضای نفت بدانیم. در یک دهه اخیر تولیدکنندگان شیل به بهانه‌های مختلف از پیوستن به کارتل اوپک خودداری کردند. از سوی دیگر روسیه که بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت است، پس از همکاری با اوپک و کاهش تولید در ذیل توافق‌هایی، جایگاه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت را به امریکا واگذار کرد. به همین دلیل به دنبال بهانه‌ای برای افزایش سطح تولید خود و بازپس‌گیری سهمش در بازار نفت است. بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی سهم شیل امریکا از بازار نفت در 10 سال اخیر از زیر 9 درصد به بیش از 17 درصد رسیده است. در حالی که سهم نفت عربستان و روسیه از بازار در این دوره به دلیل توافقنامه‌ها و با وجود تحریم نفت ایران، ونزوئلا و لیبی عمدتا ثابت ماند. سهم اوپک از بازار نفت در سال 2008 بیش از 40 درصد بود در حالی که پیش‌بینی می‌شود در 2020 به 28.9 درصد برسد. این در حالی است که سهم روسیه طی این مدت حول عدد 11.6 درصد نوسان داشته است. موضوع دیگری که نباید از آن غافل شد، این است که شیل در امریکا بزرگ‌ترین ذی‌نفع مکانیسم قیمت نفت بود. مسکو و ریاض زمانی برای همکاری دوباره به میز مذاکره باز می‌گردند که جنگ قیمتی در بازار نفت، تلفات به مراتب بیشتری را در امریکا داشته باشد تا جایی که سرمایه‌گذاران نسبت به سرمایه‌گذاری در این صنعت بی‌میل شوند، در این صورت است که اوپک و البته هم‌پیمانانش نفس راحتی می‌کشند و به مذاکرات بازمی‌گردند.